Απόκριες στη Χίο σημαίνει διασκέδαση με αναβίωση παραδοσιακών εθίμων, «κουδουνάτοι», πειράγματα στις παρέες, ατμόσφαιρα γλεντιού και ξεφαντώματος.
Από τη Βολισσό και τα χωριά της Αμανής, μέχρι τα Καρδάμυλα, τη Λαγκάδα και τα νοτιόχωρα, οι Χιώτες τιμούν τα έθιμα και τις παραδόσεις όπως τους πρέπει.
Τα σκήπτρα κρατούν πάντως το παμπάλαιο έθιμο του «Αγά» στα μαστιχοχώρια Ολύμποι, Μεστά, Ελάτα και Λιθί, η ξακουστή «Μόστρα» των Θυμιανών και το έθιμο του Διπλού στη Βολισσό.
Επίσης τα παλιά χρόνια που τα χωριά της Αμανής ήταν γεμάτα κόσμο, τα γλέντια και οι μεταμφιέσεις άρχιζαν από την αρχή του Τριωδίου με τους νέους, και τους μεγαλύτερους να ακολουθούν την τελευταία Κυριακή.
ΑΓΑΣ
Το έθιμο του «αγά» γίνεται κάθε χρόνο την Καθαρή Δευτέρα στα Μαστιχοχώρια και έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία, όταν η Τουρκική Διοίκηση συνεχώς ανικανοποίητη, απαιτούσε από τους χωρικούς αβάσταχτους φόρους.
Στο έθιμο, όπως και στα περισσότερα αποκριάτικα έθιμα, έχουν προστεθεί και Διονυσιακά στοιχεία, μασκαρέματα και σατυρικά τραγούδια, ενώ στο τέλος της ημέρας, ο Αγάς οδηγείται στην πυρά.
Ο Αγάς, συνοδευόμενος από το επιτελείο του, προσπαθεί να μπει στο χωριό από την παλιά κεντρική σιδερένια πύλη. Οι φρουροί αντιστέκονται σθεναρά, αλλά τελικά καταφέρνει να μπει και κατευθύνεται προς την κεντρική πλατεία, όπου κάθεται έχοντας δίπλα του τη «Χανούμα», για να ξεκινήσουν οι δίκες.
Δεν λείπει το χιούμορ, τα πειράγματα και οι επευφημίες από τους παρευρισκόμενους, που ξέρουν πως σε λίγο ίσως έρθει η σειρά τους να δικαστούν και να καταδικαστούν.
ΜΟΣΤΡΑ
Η ξακουστή «Μόστρα» των Θυμιανών έχει ρίζες στα χρόνια του Μεσαίωνα όταν οι πειρατές λυμαίνονταν το Αιγαίο. Ο μύθος λέει ότι μια Τυρινή Κυριακή όταν διασκέδαζαν οι Θυμιανούσοι, βγήκαν στις γειτονικές ακτές πειρατές.
https://www.youtube.com/embed/zxyuGfg3Fk0?feature=oembed&wmode=opaque Την άφιξή τους πληροφορήθηκαν από τους βιγλάτορες και αποφάσισαν να τους αντιμετωπίσουν κάπου έξω από το χωριό. Οι Θυμιανούσοι νίκησαν και ενθουσιασμένοι κρέμασαν δηλαδή μόστραραν τους πειρατές στην πλατεία του χωριού. Την επόμενη χρονιά για να μην ξεχαστεί το κατόρθωμα, έκαναν την αναπαράσταση του γεγονότος και έτσι γεννήθηκε η Μόστρα.
Το έθιμο επαναλαμβάνεται από τότε ανελλιπώς κάθε χρόνο, ακόμη και στα χρόνια της Κατοχής. Την Τυρινή Παρασκευή το βράδυ, οι Θυμιανούσοι ντυμένοι «κουδουνάτοι» (μεταμφιεσμένοι) ανεβάζουν τη Μόστρα, δηλαδή τα σατυρικά καρναβαλικά άρματα, στο χωριό κάνοντας διάφορα κωμικά νούμερα και φορώντας αυτοσχέδιες προσωπίδες (μουτσουναριές).
Το ίδιο βράδυ, με τη συνοδεία τοπικών οργάνων, χορεύουν το «ταλίμι», έναν ιδιότυπο χορό που αναπαριστά κινήσεις αντιμαχόμενων πολεμιστών. Οι χορευτές χωρίζονται σε δυο ομάδες, τους βρακάδες – Θυμιανούσους και τους κουδουνάτους – πειρατές. Χορεύουν ανά δύο, κραδαίνοντας μεγάλα σπαθιά και φωνάζοντας: «Βρε-Βρε-Μωρή-Μωρή». Στο τέλος, χορεύουν όλοι μαζί τον ιδιότυπο χορό «Δετό», πιασμένοι απ? τους ώμους.
ΔΙΠΛΟΣ
Το έθιμο του Διπλού αναβιώνει κάθε χρόνο στη Βολισσό από τον πολιτιστικό σύλλογο.
Όπως συνηθιζόταν από τα πολύ παλιά χρόνια, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, ανθρώπινες «διπλές» αλυσίδες, με πλεγμένα χέρια, ξεκινούσαν να τραγουδάνε από όλες τις συνοικίες του χωριού και κατέληγαν στην κεντρική πλατεία σχηματίζοντας μια πολύ μεγάλη αλυσίδα, όπου ο πρώτος του χορού τραγουδούσε ένα στίχο τον οποίο επαναλάμβαναν στη συνέχεια όλοι οι υπόλοιποι μαζί.
Στην πλατεία του χωριού ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι ενώ στους καλεσμένους προσφέρονται σούμα, στραγάλια και γλυκά.
ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΟΝ ΕΓΡΗΓΟΡΟ
Απόσπασμα από το βιβλίο του Δ. Γρ. Σπανού Ο ΕΓΡΗΓΟΡΟΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ για το πώς γιορτάζονταν οι Απόκριες τα χρόνια εκείνα?
Οι απόκριες του παλιού καιρού γίνονταν μέσα σε κοινωνίες φτωχές, αλλά πλούσιες σε εκδηλώσεις κι έπαιρναν ξεχωριστή ζωηρότητα.
Επειδή κατά την περίοδο της αποκριάς όλοι οι χωριανοί είχαν μικρά κατσικάκια, κάποιο απ΄ αυτά το θυσίαζαν για την οικογένεια. Τα υπόλοιπα τα πουλούσαν για να καλύψουν οικογενειακές ανάγκες. Αν τύχαινε να γεννοβολήσει κανένα πρόβατο ή κατσίκα πιο όψιμα, τότε το άφηναν για το Πάσχα. Συνήθως τα πουλούσαν τα αρνόριφα (μικρά αρνιά και κατσικάκια), για να εξοικονομήσουν το γάλα προς Παρασκευή τυριού και κοπανιστής.
Από την αρχή του Τριωδίου άρχιζαν τα ξεφαντώματα με αποκορύφωμα το βράδυ της τυρινής Κυριακής. Το μεσημέρι της κρεατερής Κυριακής, όπως και το βράδυ, οι συγγενείς έτρωγαν όλοι μαζί.
Οι αποκριάτικες μεταμφιέσεις άρχιζαν πιο μπροστά ?μόλις έμπαινε το Τριώδι? δειλά-δειλά από τους νέους και μόνον την κριατερή και τυρινή Κυριακή έπαιρναν μέρος και οι μεγάλοι.
Οι μασκαράδες λέγονται «κουδουνάτοι ή χαρχαλούσοι» και είναι αυτοχειροτόνητοι ηθοποιοί που με τα σατιρικά τους δίστιχα με τα αστεία τους τα τόσο επιτυχημένα σκόρπιζαν το γέλιο και τη χαρά σε μικρούς και μεγάλους που τους ακολουθούσαν.
Άλλοτε παρίσταναν το γιατρό ή σπετσιέρη (φαρμακοποιό) ή δικαστή και άλλοτε τον γανωματά, φαναριτζή ή τσαγκάρη και καμία φορά σατίριζαν κηδεία και με τη σάτιρα, που ήταν αποτέλεσμα πηγαίας έμπνευσης με τη βοήθεια του κρασιού, που ήτο τόσο άφθονο τότε και γινόταν μεγάλη σπατάλη, όχι για να «σπάνε πλάκα», αλλά για να επιτύχουν την ψυχική επαφή του κοινού, που παρακολουθούσε τα παραδοσιακά αυτά θεάματα με μεγάλο ενδιαφέρον και προσοχή, αφού αυτές οι εκδηλώσεις ήταν η ψυχαγωγία τους.
Μετά το βραδυνό φαγοπότι, επακολουθούσε ο χορός, ο περίφημος διπλός ή δετός, σε κάποιο ευρύχωρο σπίτι.
Η οργάνωση όμως του χορού είχε και άλλες φροντίδες εκτός από την εξασφάλιση του σπιτιού. Μεζέδες, πιοτά, αλλά το πιο δύσκολο ήτο να ετοιμάσουν τα κατάλληλα δίστιχα και έπρεπε να γνωρίζουν περίπου οι κοπέλες, ποιοι από τους νέους των γύρω χωριών θα ερχόνταν (ιδίως από τα Κουρούνια και τη Πισπιλούντα), για να ετοιμάσουν τα τραγούδια και μ΄ αυτόν τον τρόπο εκδήλωναν δειλά τον έρωτά τους.
Στο χορό έμπαιναν μπροστά οι νέοι, κατόπιν οι κοπέλες και έκλεινε με ένα νέον στο τέλος. Ο διπλός, είναι ωραίος χορός, αργός, ρυθμικός, σοβαρός και κρατούσε μέχρι τις πρωινές ώρες οπότε διαλυόταν. Κατά διαλείμματα όμως πρόσφεραν πολλούς μεζέδες και κρασί.
Την κατακλείδα της αποκριάς αποτελούσε το δείπνο της «τυρινής». Στο τραπέζι μαζεύονταν οι συγγενείς και γείτονες με φαγητά, τα μακαρόνια (χερίσια ή σπιτικά όπως τα λένε, γιατί τα βιομηχανικά ήταν άγνωστα στα χωριά), αυγά, τυριά, ρυζόγαλο.
Πηγη:https://www.amanivoice-chios.gr/
Πριν ανασταλεί η δια ζώσης λειτουργία των σχολείων, οι μαθητές της Δ2 τάξης του σχολείου μας έφτιαξαν μάσκες Αρλεκίνου, για να τις φορέσουν την Τσικονοπέμπτη? αλλά δεν πρόλαβαν?.
